همه ما بارها نام فولیکول مو را شنیده‌ایم اما آیا می‌دانید که فولیکول دقیقا چیست و چرا اینقدر اهمیت دارد؟ فولیکول‌ها ساختارهایی در پوست هستند که موها را رشد می‌دهند. هر انسانی با میلیون‌ها فولیکول مو متولد می‌شود و هر گونه آسیب فولیکول مو منجر به ریزش مو یا کاهش رشد آن خواهد شد.
فولیکول مو چیست؟
فولیکول مو ساختاری لوله‌ای شکل است که ریشه و تار مو را احاطه کرده است. فولیکول‌های مو منافذی هستند که در دو لایه بالایی پوست وجود دارند. معمولا بیش از 5 میلیون فولیکول مو در بدن و بیش از یک میلیون فولیکول مو روی سر وجود دارد. فولیکول موی شما یکی از چند ساختار موجود در بدن است که توانایی توقف عملکرد خود و همچنین شروع مجدد آن را دارد. در واقع کنترل فرآیند رشد مو کاملا در حیطه قدرت فولیکول است که گاهی دستور رشد و گاهی نیز توقف آن را می‌دهد.
طرز کار فولیکول مو
شاید تصور کنید که عملکرد قابل انتظار از فولیکول مو چیزی غیر از رشد موها نیست اما این باور غلط است زیرا فولیکول‌های مو علاوه بر تقویت رشد مو قادر به انجام وظایف زیر نیز هستند:
- کمک به فرآیند ترمیم پوست پس از زخم یا جراحت
- تشکیل عروق خونی جدید
- کمک به فرآیند ترمیم پوست و تشکیل سلول‌های عصبی جدید سیستم عصبی
چگونه فولیکول مو به بهبود زخم کمک می‌کند؟
سلول‌های موجود در فولیکول‌های مو به بهبودی پس از زخم کمک زیادی می‌کنند. هنگامی که بدن آسیب می‌‌بیند سلول‌های داخل فولیکول‌های موی نزدیک به زخم به سرعت به محل زخم انتقال می‌یابند تا روند بهبودی آغاز شود. سلول‌های فولیکول موی شما به گلبول‌های سفید خون در سیستم ایمنی نیز یاری می‌رسانند.
نحوه رشد مو از فولیکول مو چگونه است؟
چرخه رشد مو در فولیکول به شکل زیر است:
- آناژن: جالب است بدانید که مرحله اول رشد مو بین دو تا هفت سال طول می‌کشد! رشد از ریشه (پاپیلای پوستی) در فولیکول مو شروع می‌شود که به موها خون‌رسانی می‌کند و مواد مغذی لازم برای رشد را تامین می‌کند. موهای شما هر ماه در حدود 1 سانتی‌متر رشد می‌کند.
- کاتاژن: مرحله دوم رشد مو زمانی اتفاق می‌افتد که مو از مرحله رشد به مرحله استراحت می‌رود و زمانی در حدود دو هفته طول می‌کشد. در این مرحله موهای شما از جریان خون جدا می‌شوند.
- تلوژن: مرحله نهایی رشد مو مرحله غیرفعال است، جایی که موها شروع به ریزش می‌کنند یا از فولیکول جدا می‌شوند. این مرحله نیز ممکن است تا چهار ماه به طول بیانجامد.
فولیکول‌های مو در کجا قرار دارند؟
هر کجای بدن‌تان که مو وجود دارد فولیکول مو نیز هست. فولیکول‌های مو در لایه اول و دوم پوست (اپیدرم و درم) قرار گرفته‌اند، البته گاهی نیز تا لایه سوم امتداد یافته‌اند.
فولیکول مو چه شکلی است؟
فولیکول مو شبیه لوله بلندی است که مو را نگه داشته است درست مانند یک گل در گلدانی استوانه‌ای شکل که ته آن گرد است. بالای این قسمت گرد یک سوراخ است که مو از آنجا رشد می‌کند. ممکن است تاکنون برای شما نیز پیش آمده باشد که یک تار موی‌تان از ریشه کنده شود. در اینصورت حتما متوجه یک پیاز موی گرد شده‌اید که به انتهای تار مو متصل است که در واقع همان فولیکول است.
رنگ، اندازه و جنس فولیکول مو چگونه است؟
رنگ فولیکول مو به رنگ موی‌تان بستگی ندارد و به همان رنگ طبیعی پوست شماست. اندازه فولیکول‌ها نیز میکروسکوپی است و نمی‌توانید به سادگی آنها را ببینید. جنس فولیکول از لایه‌های سلولی است که دارای ساختاری لوله‌ای برای نگه داشتن موهاست.
مشکلات فولیکول مو چیست؟
عوامل موثر بر فولیکول مو
فاکتورهای زیادی بر سلامت فولیکول‌های مو تاثیر می‌گذارند که رایج‌ترین آنها شامل موارد زیر است:
- فولیکولیت
- آلوپسی
- طاسی هم در مردان و هم در میان بانوان
- هیدرادنیت چرکی
- استرس
علائم بیماری فولیکول مو چیست؟
نشانه بیماری فولیکول مو در هر بیماری متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ریزش مو، نازک شدن مو یا محدود شدن رشد آن
- انواع جوش‌ها، برجستگی‌های پر از مایع یا لکه‌های پوستی
- تورم و التهاب
- عفونت
و موارد دیگر.
حتما بخوانید : انواع آلوپسی یا طاسی
آزمایشات فولیکول مو شامل چه مواردی هستند؟
هر بیمار برای تشخیص بیماری مربوط به فولیکول مو به تشخیص متخصص نیاز دارد. متخصص پوست و مو در ابتدا شما را معاینه می‌کند و قبل از تجویز آزمایش نیز سابقه پزشکی شما را جویا می‌شود. اما به طور کلی می‌توان گفت آزمایشات فولیکول شامل موارد زیر هستند:
- تست کشش: در این معاینه پزشک بخش کوچکی از موهای شما را گرفته و به آرامی آن را می‌کشد تا تشخیص دهد که چند تار مو می‌ریزد. او آزمایش کشش را در بخش‌های متفاوتی از موی سر انجام می‌دهد.
- آزمایش خون: نمونه خون برای تست ANA، شمارش کامل خون CBC، آزمایش کم خونی، آزمایش پروتئین واکنشی C گرفته می‌شود.
- بیوپسی: پزشک نمونه کوچکی از بافت فولیکولی را از پوست خارج می‌کند تا آن را زیر میکروسکوپ به دقت بررسی کند.
درمان‌های رایج بیماریهای فولیکولی
درمان هر فرد بر اساس علائم خاص او منحصر به خودش است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- استفاده از داروهای ضدالتهاب
- داروی موضعی ماینوکسیدیل برای کمک به رشد مو که صرفا جهت استعمال خارجی است.
- داروهای ضدخارش
- کرم‌های لکه بر مانند اسیدسالیسیلیک، لائیک اسید یا بنزوئیل پر اکسید
- آنتی بیوتیک برای پاکسازی باکتری‌ها و عفونت‌ها
و موارد دیگر.
بیماری فولیکولیتیس چیست؟
از میان بیماریهای فولیکولی، فولیکولیت شایع‌‌ترین آن‌هاست که در اثر ملتهب شدن فولیکول‌های مو اتفاق می‌افتد. بیماری فولیکولیت مو در اغلب شرایط به علت عفونت با باکتری ایجاد می‌شود که در ابتدا ممکن است مانند جوش‌های کوچکی در اطراف هر جایی از بدن که مو در آنجا امکان رشد دارد مشاهده شود. فولیکولیت می‌تواند باعث خارش پوست شده و گسترش یابد یا به زخم‌های پوسته پوسته تبدیل شود. البته در بیشتر موارد فولیکولیت خفیف است و بدون ایجاد زخم در طی چند روز با مراقبت درست بهبود می‌یابد.
حتما بخوانید : انواع فولیکولیت موی سر
تقویت فولیکول مو چگونه است؟
شاید تا به اینجا این پرسش مطرح شده باشد که اصلا چگونه می‌توان با مراقبت از فولیکول مو آن را سالم و قوی نگه داشت. راهکارهای زیر می‌توانند در این زمینه بسیار موثر باشند:
- از کشیدن و کندن موها خودداری کنید.
- رژیم غذایی سالم و متعادلی را حفظ کنید.
- استرس خود را از بین ببرید.
- جلوگیری از آسیب‌های فیزیکی یا ایجاد زخم و جراحت در فولیکول‌ها
- استفاده از کرم ضدآفتاب برای محافظت از پوست در برابر اشعه ماوراء بنفش خورشید و استفاده از کلاه آفتاب‌گیر
و موارد دیگر.
آیا پس از آسیب رسیدن به فولیکول دوباره بهبود یافته و موها شروع به رشد می‌کنند؟
فولیکول‌های موی آسیب دیده می‌توانند مجددا خود را ترمیم و موها شروع به رشد کنند. بسته به اینکه شدت آسیب وارده به فولیکول چقدر است ممکن است فرآیند ترمیم فولیکول تا چهار سال طول بکشد. وارد شدن صدمات مکرر به پوست و فولیکول مو می‌تواند باعث ایجاد زخم شود که به نوبه خود ترمیم فولیکول را بسیار دشوار خواهد کرد. بنابراین اگر هم پس از آن موها دوباره رشد کنند بسیار نازک و شکننده تر از حالت عادی خواهند بود.
سوالات متداول
فولیکول مو ساختاری پیچیده و کیسه‌ای شکل است که مو در آن رشد می‌کند و در اپیدرم (لایه خارجی پوست) قرار دارد. موها در قسمت پایینی فولیکول شروع به رشد می کند، جایی که ریشه که از سلول‌های پروتئینی تشکیل شده است، توسط خون رگ‌های مجاور تغذیه می‌شود. ساقه نیز درون فولیکول رشد می‌کند و پس از شکستن اپیدرم به سمت بیرون به رشد خود ادامه می‌دهد.
سالم نگه داشتن و تقویت فولیکول‌های مو شرط لازم برای داشتن موهایی خوش حالت و زیباست. در مرحله اول پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و کامل باعث می‌شود که فولیکول‌های موی شما به درستی تغذیه شوند و مواد موردنیاز برای رشد مو را فراهم کنند. به علاوه زمانی که فولیکول می‌خواهد به بازسازی خود بپردازد برای این کار به مواد مغذی نیاز دارد. در مرحله بعد رعایت مسائل بهداشتی و جلوگیری از رشد باکتری و قارچ در سطح فولیکول سلامت آن را تضمین می‌کند. استفاده از محصولات شیمیایی حاوی الکل یا مواد حسایت زا نیز سلامت مو و فولیکول آن را تهدید می‌کند بنابراین بهتر است تا جایی که می‌توانید از آنها استفاده نکنید.
فولیولیت یک مشکل شایع پوستی است که زمانی اتفاق می افتد که مسیر فولیکول مو به بیرون پوست مسدود می‌شود. بنابراین فولیکول قرمز و متورم می‌شود که گاهی نیز به ایجاد جوش‌های بزرگ دردناک یا عفونت منجر خواهد شد.
