هیرسوتیسم در زنان یا مردان وضعیتی است که باعث رشد موهای زائد در قسمت‌های خاصی از بدن فرد می‌شود. این بیماری عمدتا زنان یا افرادی را مبتلا می‌کند که به صورت ژنتیکی زمینه بروز آن را دارند. البته علت هیرسوتیسم معمولا شناخته شده نیست اما می‌تواند در اثر سندرم تخمدان پلی کیستیک ایجاد شود. در اینجا به تعریف هیرسوتیسم می‌پردازیم و سپس علل هیرسوتیسم، روش تشخیص و درمان هیرسوتیسم و همچنین دلیل پرمویی زنان را نیز با هم بررسی خواهیم کرد.
هیرسوتیسم چیست؟
تعریف هیرسوتیسم همیشه به دلیل پیچیدگی تعریف آنچه در بدن زنان پس از بلوغ طبیعی اتفاق می‌افتد محدودیت‌هایی دارد. همچنین تعریف درجه و الگوی پرمویی از نگاه بیمار، متخصص پوست، متخصص غدد و متخصص زنان کاملا متفاوت است. اما به طور کلی میتوان گفت هیرسوتیسم در زنان عبارت است از رشد بیش از حد موهای تیره و زمخت در مناطقی از بدن که معمولا نباید موی زائد زیادی در آنجا رشد کند مانند صورت و پشت بدن. تقریبا از میان هر10 زن یکی از آن‌ها مبتلا به هیرسوتیسم است. هیرسوتیسم معمولا نشانه یکی مشکل اساسی پزشکی در بدن است که گاهی ممکن است ناشی از تولید بیش از حد آندروژن در تورموهای تخمدان یا آدرنال باشد اما معمولا از سندرم تخمدان پلی کیستیک یا ناشی از مصرف برخی از داروهای خاص است. در بیشتر موارد مشکل اساسی سندرم تخمدان پلی کیستیک PCOS است که اغلب با سیکل‌های قاعدگی نامنظم، آکنه، چاقی، ناباروری و افزایش خطر ابتلا به دیابت و پوکی استخوان همراه است. اگر در مورد میزان یا توزیع نامنظم موهای زائد بدن خود نگران هستید بهتر است در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.
آیا زیاد بودن موهای بدن همان پرمویی (هیرسوتیسم) است؟
تعریف و تصور افراد از پرمویی متفاوت است و نباید تصور کرد زنی که موهای بدنش بیشتر از آنچه که دوست دارد است، دچار هیرسوتیسم است. ژنتیک نقش بسیار مهمی در رنگ، ضخامت و توزیع مو در قسمت‌های مختلف بدن هر فرد دارد. به عنوان مثال، در بسیاری از مناطق جهان از جمله مدیترانه، خاورمیانه و شبه قاره هند، افراد پرمو تر از سایر نقاط جهان هستند. هیرسوتیسم ارثی کاملا طبیعی است و با هیچ بیماری زمینه‌ای دیگری مرتبط نیست.
علائم پرمویی (هیرسوتیسم) چیست؟
نمی‌توان گفت علت زیاد شدن موی بدن زنان یک عامل مشخص است، بعضی زنان به طور ژنتیکی دچار پرمویی هستند و برخی دیگر در طول زمان به هیرسوتیسم مبتلا می‌شوند. گاهی پرمویی در زنان به شکلی است که به جای موهای نازکی که معمولا در برخی نقاط بدن باید حالت پرز مانند داشته باشد، موهای زبر و تیره‌ای رشد می‌کنند. این حالت باعث ناراحتی فرد می‌شود که البته قابل درمان است. برخی علائم هیرسوتیسم در زنان شامل موارد زیر هستند:
- تغییر ناگهانی رنگ مو، سریع‌تر شدن رشد یا ضخیم‌تر شدن مو
- ظاهر شدن موهای زائد مردانه در نواحی مانند صورت، شکم، پشت، قسمت داخلی ران و باسن.
- تغییر صدا و گاهی مردانه شدن صدا
- ریزش مو و حتی گاهی طاس شدن
- بیماری‌های پوستی مانند آکنه
- ایجاد زگیل در چین‌های پوستی
- افزایش غیرقابل توضیح میل جنسی
- کاهش سایز سینه
- افزایش ویژگی‌های مردانه مانند افزایش توده عضلانی
- نامنظم شدن دوره قاعدگی
- سطوح بالای انسولین
- ناباروری
همچنین برخی از علائم اختلالات غدد فوق کلیوی نیز که خود می‌تواند باعث ایجاد هیرسوتیسم شود شامل موارد زیر هستند:
- فشار خون بالا
- ضعف استخوان و عضله
- اضافه وزن در قسمت فوقانی بدن
- سردرد
- کاهش وزن غیرقابل توضیح یا برعکس افزایش وزن
- خستگی
- سیکل قاعدگی نامنظم یا در مواردی قطع قاعدگی
- سطح قندخون بالاتر یا پایین‌تر از حد طبیعی
حتما بخوانید :لیزر موهای زائد صورت
درمان‌های از بین برنده‌ی پرمویی (هیرسوتیسم)
روش درمان هیرسوتیسم کاملا به نظر پزشک بستگی دارد و تنها پس از بررسی علت هیرسوتیسم میتوان پی برد که درمان آن چگونه باید باشد. علاوه بر پزشک شما ممکن است نیاز باشد یک متخصص غدد یا متخصص زنان نیز درباره دلیل هیرسوتیسم شما نظر خود را اعلام نماید. دقت نمایید که خودتان برای درمان پرمویی پیش قدم نشوید زیرا باید علت دقیق آن توسط متخصصان مشخص شود که تلاش‌تان بیهوده هدر نرود یا باعث ایجاد مشکل بدتری در بدن نشود. هر گونه مصرف خودسرانه قرص برای درمان پرمویی در زنان یا استفاده از محلول‌های و پماد برطرف کننده پرمویی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. داروهایی که در درمان هیرسوتیسم ممکن است توسط پزشک متخصص تجویز شود را در ادامه بررسی خواهیم کرد.
داروهای مورد استفاده در درمان پرمویی یا هیرسوتیسم
هرچند انواع روش‌های درمان هیرسوتیسم در زنان وجود دارد اما انواع قرص برای درمان هیرسوتیسم و دیگر داروهای خوراکی یا جهت استعمال خارجی به منظور برطرف کردن این بیماری شامل موارد زیر هستند:
- درمان هیرسوتیسم با استفاده از داروهایی برای جلوگیری از اثرات آندروژن‌ها
- داروهای ضد آندروژن برای کاهش توانایی بدن شما در ساخت آندروژن
- داروهایی که به جلوگیری از ساخت آندروژن در تخمدان‌ها کمک می‌کنند مانند قرص‌های ضد بارداری خوراکی
- داروهای انسولین در صورت وجود هایپرانسولینمی
- برداشتن تومور آدرنال یا تخمدان با استفاده از روش جراحی
- برای زنانی که به پیشگیری از بارداری و کمک به کنترل سیکل قاعدگی نیاز دارند، درمان شش ماهه با استفاده از مصرف قرص‌های ضدبارداری خوراکی می‌تواند رشد موهای زائد را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
- کرم افلورنیتین: کرم افلورنیتین برای درمان هیرسوتیسم به این شکل عمل می‌کند که در واکنش با یک ماده شیمیایی در فولیکول مو رشد موها را کند خواهد کرد. معمولا حدود 1 تا 3 ماه طول می‌کشد که این کرم بر روی کند شدن رشد مو تاثیر بگذارد.
- این روزها درمان پرمویی (هیرسوتیسم) درطب سنتی یا درمان خانگی هیرسوتیسم نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است اما باید دقت شود که استفاده از داروهای گیاهی برای درمان هیرسوتیسم باید کاملا کنترل شده و تحت نظر پزشک متخصص باشد.
درمان هورمونی هیرسوتیسم
اگر فردی دچار افزایش وزن و چاقی باشد، اولین قدم برای کنترل و درمان هیرسوتیسم کاهش وزن است. از آنجایی که چاقی نحوه تولید و پردازش هورمون‌ها را تغییر می‌دهد، حفظ وزن سلامت و ایده‌آل می‌تواند سطح آندروژن بدن را بدون استفاده از دارو اصلاح کند. اگر رشد بیش از حد مو به دلیل سندرم تخمدان پلی کیستیک یا اختلالات آدرنال باشد، ممکن است به درمان بیشتری نیاز باشد. درمان دارویی به شکل قرص ضد بارداری و داروهای ضد آندروژن می‌تواند به تعادل سطح هورمون بدن کمک کند. همچنین داروهای ضد آندروژن می‌توانند گیرنده‌های آندروزن را مسدود کنند و تولید آن را از غدد فوق کلیوی، تخمدان‌ها و غدد هیپوفیز کاهش دهند. قرص‌های ضد بارداری نیز هم استروژن و هم پروژسترون دارند و به کوچک شدن کیست‌های PCOS کمک می‌کنند.
درمان هیرسوتیسم با لیزر
درمان هیرسوتیسم با لیزر موهای زائد بدن با استفاده از روش متمرکز شدن اشعه‌های نور لیزر برای آسیب رساندن به فولیکول مو انجام می‌شود. فولیکول‌های آسیب دیده پس از مدتی دیگر نمی‌توانند مو تولید کنند و موهایی که وجود دارد نیز می‌ریزند. پس از ادامه لیزر در طول جلسات متعدد متوجه نتایج موثر و گاهی درمان قطعی هیرسوتیسم خواهید شد.
حتما بخوانید : لیزر موهای زائد بدن
پیشگیری از پرمویی (هیرسوتیسم)
به طور کلی پیشگیری از هیرسوتیسم ممکن نیست و تنها در مواردی کاهش وزن ممکن است به کمتر شدن علائم هیرسوتیسم کمک کند، مخصوصا اگر فردی قبلا مبتلا به PCOS بوده است.
پرمویی در زنان یا هیرسوتیسم چگونه است؟
پرمویی در زنان با پرمویی در مردان کاملا متفاوت است و درصد زیادی از آن تحت تاثیر عوامل هورمونی و سندرم PCOS است. در ادامه به دلایل هیرسوتیسم به طور دقیق‌تر می‌پردازیم.
دلایل هیرسوتیسم شامل چه مواردی است؟
پرمویی در مردان معمولا خیلی عجیب نیست اما زمانی که پرمویی درزنان ایجاد شود باید به دنبال دلیل آن باشیم. هورمون جنسی زنانه استروژن باعث نرمی و لطافت موهای بدن می‌شود. از سوی دیگر آندروژن‌ها هورمون‌های جنسی مردانه هستند مانند تستوسترون که با ویژگی‌های مردانه‌ای مانند موهای زبر صورت و بدن مرتبط هستند. تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی زنان به طور طبیعی مقدار کمی آندروژن تولید می‌کنند. در بیشتر موارد تصور بر این است که هیرسوتیسم در زنان به دلیل سطح بالا یا غیرطبیعی آندروژن‌ها ایجاد می‌شود. سایر ویژگی‌های مردانه مانند صدای مردانه و افزایش توده عضلانی نیز ممکن است به همین دلیل باشد. فولیکول‌های موی زنان بیش از حد به سطح آندروژن و اثرات هورمون‌های جنسی مردانه حساسیت دارد.
به طور کلی هیرسوتیسم در زنان ممکن است ناشی از دلایل زیر باشد:
سندرم تخمدان پلی کیستیک PCOS:
این وضعیت که اغلب در زمان بلوغ ایجاد می‌شود، باعث عدم تعادل هورمون‌های جنسی می‌شود. با گذشت سال‌ها ممکن است PCOS به آرامی منجر به رشد موهای زائد، پریودهای نامنظم، چاقی، ناباروری و گاهی اوقات ایجاد کیست‌های متعدد روی تخمدان‌ها شود. به طور کلی تاکنون نزدیک به 85% از موارد هیرسوتیسم در زنان ناشی ازPCOS بوده است. علاوه بر این PCOS باعث ایجاد کیست‌های خوش‌خیم روی تخمدان‌ها می‌شود که خود بر تولید هورمون تاثیرگذار هستند و ممکن است چرخه قاعدگی را برهم زده یا حتی به ناباروری منجر شوند. افرادی که مبتلا به چاقی هستند یا در سابقه خانوادگی آن‌ها PCOS وجود داشته است بیشتر در خطر ابتلا به آن هستند.
اختلالات غدد فوق کلیوی:
یکی از اشکال عدم تعادل هورمونی که می‌تواند باعث هیرسوتیسم شود شامل برخی از اختلالات غدد فوق کلیوی است، مانند سرطان آدرنال، تومورهای آدرنال، هایپرپلازی مادرزادی ادرنال و بیماری کوشینگ. غدد فوق کلیوی که درست بالای کلیه‌های شما قرار گرفته‌اند مسئول تولید هورمون هستند. افراد مبتلا به هایپرپلازی مادرزادی ادرنال بدون وجود آنزیمی که برای تولید هورمون لازم است متولد می‌شوند. و افراد مبتلا به کوشینگ هم دارای سطوح بالاتر از حد طبیعی کورتیول هستند ( کورتیزول گاهی اوقات هورمون استرس نامیده می‌شود).
سندرم کوشینگ:
این سندرم زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما در معرض سطوح بالایی از هورمون کورتیزول قرار می‌گیرد. این مشکل ممکن است به این خاطر ایجاد شده باشد که غدد فوق کلیوی شما که کورتیزول بیش از حد تولید کرده‌اند یا اینکه داروهایی مانند پردنیزون را در یک دوره طولانی مصرف کرده باشید.
هایپرپلازی مادرزادی آدرنال:
این وضعیت ارثی با تولید غیرطبیعی هورمون‌های استروئیدی از جمله کورتیزول و آندروژن توسط غدد فوق کلیوی به وجود می‌آید.
تومورها:
هرچند به ندرت یک تومور ترشح کننده آندروژن در تخمدان‌ها یا غدد فوق کلیوی می تواند باعث هیرسوتسم شود ولی امکان دارد در برخی افراد چنین حالتی نیز اتفاق بیافتد.
هایپر پرولاکتینمی:
سطوح بالا و غیرطبیعی هورمون پرولاکتین که معمولا با شیردهی مرتبط است نیز می‌تواند باعث ایجاد هیرسوتیسم زنانه شود.
مصرف برخی از داروها:
برخی از داروها مانند ماینوکسیدیل، دانازول ( که برای درمان در زنان مبتلا به آندومتریوز استفاده می‌شود)، تستوسترون و آندروسترون می‌توانند در نتیجه تماس با پوست، فولیکول‌ها را تحت تاثیر قرار دهند و باعث پرمویی در افراد شوند. استروئیدهای آنابولیک هم ممکن است به رشد موهای ناخواسته منجر شوند.
هیرسوتیسم ایدیوپاتیک
در برخی موارد نیز دلیل هیرسوتیسم در زنان ممکن است به علت هیرسوتیسم ایدیوپاتیک باشد. نام‌گذاری این نوع هیرسوتیسم به این معنی که هیچ دلیل قابل تشخیصی برای پرمویی در فرد وجود ندارد و بیماری کاملا مزمن است. در این شرایط درمان هیرسوتیسم کاملا دشوارتر از موارد دیگر است.
حتما بخوانید : اگزما
تشخیص هیرسوتیسم
زنان با توجه به اینکه علت هیرسوتیسم در افراد مختلف کاملا متفاوت است، پزشک متخصص شما با انجام معاینه و نیز انجام آزمایشات مختلف می‌تواند دلیل هیرسوتیسم را تشخیص دهد.
آزمایش تشخیص پرمویی یا هیرسوتیسم چیست؟
هیرسوتیسم در زنان با استفاده از برخی از آزمایش‌ها که ممکن است شامل موارد زیر باشند تشخیص داده می‌شود:
- در ابتدا معاینات پزشکی، تاریخچه پزشکی فرد و سوالات خاصی مانند اینکه شروع پرمویی تدریجی یا ناگهانی فرد از چه زمانی بوده است؟
- آزمایش خون برای بررسی سطح تستوسترون
- تست‌های عملکرد تیروئید
- آزمایش‌هایی برای بررسی PCOS شامل آزمایش‌های هورمونی و سونوگرافی تخمدان‌ها یا اسکن MRI از تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی برای بررسی وجود هر گونه تومور یا کیست
- آزمایش‌ها و اسکن‌هایی برای بررسی عملکرد ترشح آندروژن در بدن
سوالات متداول
اگر موهای زائد در نقاطی از بدن زنان بیش از اندازه طبیعی یا بسیار ضخیم‌تر از حد نرمال باشد به آن هیرسوتیسم گویند. البته تشخیص هیرسوتیسم به نظر پزشک بستگی دارد زیرا معیار بیش از حد بودن موی زائد از نگاه افراد متفاوت است.
هیرسوتیسم در زنان می‌تواند ناشی از دلایل مختلف ژنتیکی، هورمونی، اضافه وزن و تغذیه و بسیاری از عوامل دیگر باشد.
برای درمان هیرسوتیسم باید ابتدا دلیل آن را بدانیم، پس از اینکه علت هیرسوتیسم با انجام معاینه پزشک و آزمایشات مختلف تشخیص داده شد سپس درمان هیرسوتیسم با استفاده از قرص و داروهای خوراکی که برخی از آن‌ها در تولید هورمون‌ها تعادل ایجاد می‌کنند، انجام می‌شود. لیزر موهای زائد نیز روشی است که تاکنون در درمان پرمویی بسیار موثر بوده است.
برای تشخیص پرومویی در زنان انواع آزمایش‌های مختلفی وجود دارد که به تشخیص پزشک متخصص و پس از معاینات اولیه تجویز شده و مورد بررسی قرار می‌گیرد.
